جلوه های سعادت بخش عالم غیب(ادامه)

 حَتَّى اِذا ما...: برگرفته از قرآن کریم است: «حَتَّى إِذَا اِسْتَیْأَسَ اَلرُّسُلُ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ کُذِبُوا جاءَهُمْ نَصْرُنا»: تا آن که پیامبران نومید شوند و پنداشتند کافران به آنان دروغ گفته‏اند، یارى ما بدیشان رسید.[1] تعبیرى است از حالت آنان که خدا مهر بر دلهاشان نهاده است، دیده‏هاشان باز است و دریچه دلهاشان در بسته و فراز. تا آن جا که فرستادگان خدا از این غفلت در شگفت مى‏مانند و از هدایتشان نومید مى‏گردند.

چنان که مى‏بینیم در قرآن کریم «کُذِبُوا» به تخفیف ذال است. و معنى آیه طبق این قرائت این است که «تا آن که پیامبران نومید شدند و [کافران‏] یقین کردند که به آنان دروغ گفته شده.» در برخى روایت‏ها «کُذِّبوا» با تشدید ذال است و معنى آن این است که پیمبران یقین کردند کافران آنان را دروغ‏گو مى‏دانند. در روایتى از ابن عباس آمده است که «پیمبران گمان کردند خدا با آنان خلف وعده کرده است.[2] برخى تفسیرهاى شیعه «کذبوا» را چنین معنى کرده‏اند: «نومید شدند [پیمبران و یقین کردند که از سوى‏] کافران تکذیب شده‏اند».

على بن محمد بن جهم گوید در مجلس مأمون بودم و امام رضا (ع) نزد او بود.

مأمون گفت مگر گفته تو نیست که پیمبران معصوم‏اند؟ فرمود آرى. مأمون گفت پس مرا از گفته خدا خبر ده که «حَتَّى إِذا استَیأسَ الرُّسُلُ وَ ظَنُّوا أنَّهم قَد کُذِبُوا جَاءَهُم نَصْرُنَا». رضا (ع) فرمود امّت پیمبران گمان بردند که پیامبران به آنان دروغ گفته‏اند.[3] چون پیغامبران نومید شدند از اسلام قوم خویش و یقین دانستند که ایشان بر تکذیب مُصِرّ باستادند.[4]

 امّا مولانا «کذبوا» را تفسیرى عارفانه کرده است. که آنان خود را محجوب دیدند. راهنمایان حق مردم را از ناپایدار بودن دنیا و جاودان بودن آخرت آگاه مى‏سازند، بدانها نشانه‏ها مى‏دهند اما منکران ایشان را دروغزن مى‏خوانند و نافرمانى مى‏کنند. پیغمبران از این چشم بندى به شگفت مى‏افتند و از هدایت آنان نومید مى‏شوند.

و اما آمدن یارى خدا، پیمبران را آن بود، که مخالفانشان را تباه کرد و آنان را نجات داد چنان که در داستان هود و شعیب است.

مى‏خور: یعنی ازبهره های درخت جان بخور، وبه هر کسی که شایستگی دارد بده، خطاب به انبیاست که از هدایت بیشتر کافران نومید شده‏اند. و بعضى مخاطب را دقوقى گرفته‏اند.

سحر آموزى: استعاره از تعلیم‏هاى ربانى که به صورت‏هاى مختلف است.

مولانا با توجه به یأس و ناامیدی دقوقی، می‏گوید:حالت او مانند پیامبران خدا بود که در طی دوران نبوت خود گاه نومید می‏شدند و می‏پنداشتند که یاری خدا به آنها نخواهد رسید. بعد از این شک و گمان، یاری حق به آنها می‌رسید. اشاره دارد شریفه سورهْ یوسف: تا آن‌جا که پیامبران ناامید می‏شدند و گمان بردند که به آنها دروغ گفته‌اند. آن گاه یاری ما به آنها رسید. اصولاً مولانا سرگرم شدن به مباحث کلامی را دوست ندارد و سعی می کند اگر جایی مباحث کلامی مطرح می شود سریع از آن عبور کند ، بنابراین می‏گوید: این بحث‏های امور ظاهری را رها کن و از میوه‏های «درخت جان» یا عالم معنا بهره بگیر. از بهره‏های درخت جان بخور و به هر که شایستگی دارد بده که این بهره‏های عالم معنا آدم را مسحور می‏کند و هر دم سحر تازه‏ ایجاد می‌کند.